Wat is voor jongeren normaal als het gaat om online seks? Is sexting ‘gewoon’ het nieuwe friemelen?

Op dinsdag 9 februari 2016 verzamelden zich in de Rijtuigenloods in Amersfoort meer dan 200 ouders, docenten, hulpverleners én jongeren voor het symposium Jongeren, Seks & Internet, georganiseerd in het kader van de wereldwijde Safer Internet Day 2016. Een dag vol interactie, actuele kwesties en reflectie. Hoe pakken ‘we’ het als volwassenen nu aan, en wat kan beter? En wat adviseren de jongeren zelf?

Het symposium wordt geopend door Justine Pardoen, expert op het gebied van mediaopvoeding, en niet bang om rake vragen de zaal in te sturen. Ze begint met een aantal koppen van recente berichten over sexting in de media. Sexting ‘uitbannen’, keihard aanpakken’, of ‘gewoon niet doen’. Dergelijke uitspraken hebben een (negatief) effect op jongeren. Is sexting niet gewoon het nieuwe friemelen? “Stel je oordeel eens uit, en luister naar de jongeren. Er is zo veel normaal – deze generatie daagt ons uit om erover na te denken,” aldus Justine. En dat is precies waar deze dag om draait.

‘Een naaktfoto doorsturen kan écht niet’

Vervolgens komen de jongeren aan het woord. Wat blijkt? Zij kwamen al erg vroeg – de aanwezige jongeren waren toen zo rond de 8 jaar – in aanraking met online seks en porno. Wat denk je daar op zo een jonge leeftijd van? Eigenlijk vonden ze het allemaal best onschuldig: ze hoorden bijvoorbeeld iets op het schoolplein, en gingen dat met vriendjes op internet opzoeken. En als er een ouder achterkwam die zei dat dat niet mocht? Dan werd het alleen maar interessanter om het tóch te doen. Zie het als een eerste stap om je eigen grenzen te bepalen ten opzichte van (online) seks. En of ze of ze van die vroege ervaring met porno iets geleerd hebben? “Vooral hoe je het niét doet!” Deze jongeren lijken geen verstoord beeld van ‘echte’ seks te hebben overgehouden aan deze ervaringen – integendeel. Ze waren eigenlijk heel leerzaam. Maar in de praktijk gaat er natuurlijk wel eens iets mis. Sexting op zich vinden de jongeren niet zo’n probleem, en zelfs een fase die hoort bij het opgroeien en ontdekken. Maar een naaktfoto doorsturen? “Dat kan echt niet!”

Kijk naar je eigen seksuele moraal

Onderzoekster Linda Duits stelt in haar presentatie ‘Wie is de norm?’ een tweeledig probleem aan de kaak: discussies over sexting gaan eigenlijk altijd over jongeren, en jongeren worden veelal gezien als een homogene groep. Ze roept op om als volwassene goed naar je eigen normen en seksuele moraal te kijken, en hoe die verschilt van de norm die je een jongere oplegt. Uit onderzoek blijkt: volwassenen doen ook aan sexting. Waarom mogen jongeren dat dan niet? Het probleem zit – zoals we vandaag vaker te horen krijgen – in het doorsturen. Ook maken ouders en opvoeders zich vaak zorgen om de verkeerde dingen. Zij richten zich veelal op stranger danger, terwijl misbruikers veel vaker een bekende zijn.

Niet iedere jongere is hetzelfde

Er wordt op het symposium gelukkig wel degelijk gekeken naar verschillen tussen groepen jongeren. Zo is er aandacht voor het benaderen van jongeren met een licht verstandelijke beperking over thema’s rond online seks in een sessie van deBlikOpeners en Edusex. Ook is er aan jongeren met pedofiele gevoelens gedacht. Maar liefst 6% van de jongeren heeft pedofiele gevoelens wordt er in het panel gezegd, en dat er verhoudingsgewijs maar weinig aandacht voor is in de seksuele voorlichting. Door het onderwerp uit te bannen of te negeren verdwijnt het in ieder geval niet. Op het symposium wordt het onderwerp in ieder geval niet geschuwd – in een sessie van Stop it Now-oprichter Jules Mulder wordt verder gediscussieerd.

Ook wordt er gesproken over de verschillen tussen meisjes en jongens – want ja, óók jongens kunnen slachtoffer worden van sexting en afpersing met naaktbeelden (sextortion). Talinay Strehl van Helpwanted.nl vertelt dat de meldingen in Nederland zelfs ongeveer 50/50 verdeeld zijn. Daarnaast horen we over verschillen in o.a. religie en opvoeding. Eén ding is in ieder geval duidelijk: iedere vervelende of lastige situatie rond online seks heeft een eigen aanpak nodig. Er is niet één manier om jongeren te bereiken en te begrijpen.

Van selfiemeisje tot selferitus

Hoe zit het met de vervelende gevolgen van online seks en sexting? Kunnen we ze voorspellen en hoe gaan we ermee om? Annemarie van Oosten promoveerde aan de UvA op een onderzoek waaruit o.a. blijkt dat seksualisering steeds vaker voorkomt en ook steeds jonger begint. Dian de Vries (Universiteit Utrecht) vertelt over haar onderzoek over de effecten van sociale media op hoe jongeren hun lichaam zien. Rosa Birch, Policy Programmes Manager bij Facebook, noemt veiligheid ‘de belangrijkste verantwoordelijkheid’ voor Facebook. Ze legt uit hoe zij jongeren met campagnes en richtlijnen bewust maken van hun mogelijkheden om de sociale media die ze gebruiken ook zelf zo veilig mogelijk te maken.

Jacqueline Kleijer van Bureau Jeugd en Media houdt een betoog over ‘selfiemeisjes’ en ‘stoerdoenertjes’. Krijg je als volwassene te maken met een uit de hand gelopen sexting-geval? Laat de selfie er even buiten, en kijk wat er nou eigenlijk echt aan de hand is. Vaak is het een schreeuw om aandacht, om gezien te worden. “Online misbruik wordt vaak ontdekt, in plaats van dat het verteld wordt”, zegt Jacqueline. De eerste stap is: ga eerst even rustig zitten en bedenk: hoe ga ik deze situatie aanpakken? “Met een opgeheven vingertje kom je er niet, je moet de jongere echt meenemen. Wees ook creatief, en laat hem of haar zelf antwoord geven: is het wel zo handig wat je doet?” Wat voor oplossing bedenken zij zelf? Zorg ook dat je als ouder of hulpverlener zelf weet waar je het over hebt. Geen idee wat tinderellasyndroom of selferitus betekent? Vraag het! En heb je concrete handvatten nodig? Gebruik het stappenplan voor scholen over shamesexting van Bureau Jeugd en Media en installeer de Meldknop.

Een gênant gesprek makkelijk gemaakt

Het symposium bestaat niet alleen uit presentaties en workshops. In oude treinwagons worden documentaires van Vice over digitale liefde en mobiele dating apps vertoond. Op de informatiemarkt kunnen bezoekers meer informatie inwinnen over organisaties en initiatieven die hen kunnen helpen bij het omgaan met jongeren en online seks. En aan het einde van de dag kunnen ze zich verplaatsen in een andere rol: Playback brengt haar interactieve theatervoorstelling naar het podium, waarmee de interactie tussen volwassene en jongere treffend weergegeven wordt. Een gesprek over seks dat niet goed lijkt te verlopen, wordt door de input uit het publiek (“Let op je gestresste lichaamstaal”, “Zorg voor een goede timing!”) tóch een succes.

Dagvoorzitter Justine Pardoen en Marjolijn Bonthuis (ECP) sluiten het symposium af. Wat nemen de bezoekers mee naar huis, hoe gaan zij na vandaag aan de slag met jongeren en online seks? Genoeg om tijdens de borrel én in de trein naar huis over na te denken.

Meldknop.nl liet in het kader van Safer Internet Day onderzoek uitvoeren naar de seksuele moraal van jongeren online. Maar liefst 1 op de 8 Nederlandse jongeren blijkt wel eens een sexy foto te versturen.
» Lees het onderzoeksrapport
» Download de infographic

Wat weet jij als ouder, opvoeder of docent eigenlijk over jongeren, seks en internet? » Doe de quiz op Veiliginternetten.nl

Sexting: wat is er aan de hand? » Deze drie filmpjes helpen ouders, opvoeders en hulpverleners om het gesprek met jongeren aan te gaan

Het symposium gemist? » Bekijk hier de presentaties

Bekijk de videoboodschap van Tweede Kamerlid Marith Volp (PvdA):

Over Safer Internet Day

De Safer Internet Day is een initiatief van de Europese Commissie en wordt gecoördineerd door Insafe, het Europese netwerk van Safer Internet Centers. In Nederland vormen Veiliginternetten.nl (ondergebracht bij ECP), het Meldpunt Kinderporno op Internet en Mediawijzer.net het Safer Internet Center. Zij vragen in Nederland aandacht voor deze dag. Het thema was dit jaar ‘Play your part for a better internet!’.

Foto’s: Robert Tjalondo